دانشنامه فرهنگ سینمای فارسی

 کتاب فرهنگ دو جلدی «سینمای فارسی» نوشته وحید علیرضایی، زیر نظر فرهاد قائمیان از سوی انتشارات عنوان منتشر شد.

به گزارش  پایگاه خبری هنری بُراق حامیم کتاب فرهنگ دو جلدی «سینمای فارسی» نوشته وحید علیرضایی به‌تازگی توسط انتشارات عنوان منتشر و روانه بازار نشر شد.

در این فرهنگ دو جلدی که در ۱۱۵۲ صفحه و در قطع وزیری چاپ شده، اطلاعات ۱۲۰۴ فیلم ایرانی ساخته شده در بازه زمانی ۱۳۰۹ تا ۱۳۵۷ شامل خلاصه داستان، ژانر فیلم، لوکیشن، خوانندگان، درجه ارزشیابی و نقد فیلم درج شده است.

جلد اول فرهنگ سینمای فارسی حرف «الف تا س» و جلد دوم حرف «ش تا ی» را شامل می‌شود. نمایه ۱۰۰ صفحه‌ای انتهای جلد دوم نیز برای پژوهش و دسترسی آسان به مطالب و اسامی فیلم‌ها و هنرمندان سینمای ایران در نظر گرفته شده است.

وحید علیرضایی در گفت‌‌وگو با ایبنا گفته بود که، تفاوت عمده این کتاب با سایر کتاب‌هایی که فیلم‌های سینمایی ایرانی را بررسی کردند، این است که آن کتاب‌ها برگزیده‌هایی از فیلم‌ها هستند و بر طبق ژانر یا محتوا یا درصد مخاطب گزینش شده‌اند اما این کتاب هیچ گزینشی ندارد و تمامی فیلم‌های سینمای ایران از ۱۳۰۹ تا ۱۳۵۷ به طور کامل بررسی شدند.

نویسنده در مقدمه توضیحاتی آورده است تا ابهامی در مشخصات فیلم‌ها باقی نماند. توضیحاتی از جمله اینکه منظور از سال ساخت چیست، دوره‌های تاریخی اشاره به چه دارد (منظور قبل از ۱۳۱۶ و بعد آن است)، ژانر، لوکیشن، اقتباس، نسخه‌ها، زمان فیلم و …

در بازه صد سال و اندی از رویش و پویش سینما در ایران کتاب‌های متعددی درباره این سینما نوشته شده است که با ادای احترام به تلاشگران آن، متأسفانه در قریب به اتفاق آنها، سینمای بدنه که هوشنگ کاووسی، آن را فیلم فارسی نامید و بعدها به رسم احترام، سینمای فارسی نام یافت؛ نادیده گرفته شد و فقط به آثاری که اهمیت سینمایی و تاریخی داشتند، پرداخته شده است درحالی‌که فرهنگ‌نویسان سینما، در نگرش تحقیقی، باید به تمام آثار توجه یکسان داشته باشند. به جهت نادیده گرفته شدن اکثر فیلم‌های آن زمان در کتاب‌های تألیفی سابق، این فرهنگ برای اولین بار به تمام آثار ساخته شده بدون ارزشیابی هنری نگاه جامع کرده است.

در بخشی از مقدمه می‌خوانیم:
سینمای ایران هیچوقت مانند سینمای هالیوود ژانرپذیر نبود و فیلم‌های ایران همواره در دل ۹۰ دقیقه، سکانس به سکانس، از شاخه‌ای به شاخه‌ای دیگر می‌پریدند. به همین دلیل، بردن آثار سینمای ایران به زیر یک ژانر مشخص کاری بسیار دشوار است. با این حال در همین سینما می‌توان فیلم‌ها را به صورت نسبی و نه مطلق زیر یک گونه برد.

مثلا در دوره اول وقتی فیلم «ولگرد» ساخته شد همه می‌توانستند آن را به ژانر ملودرام متصل کنند. یا در دوره سوم فیلمی مانند «دلهره» یک فیلم در ژانر جنایی و یک تریلر تمام عیار است. یا کمدی‌های دهه‌ سی «مادموازل خاله» را جز قرار دادن در گونه‌ کمدی در گونه دیگری نمی‌توان جا داد. در دهه پنجاه نیز فیلم‌های خیابانی بسیاری ساخته شد مانند «کندو و خداحافظ رفیق»، ولی این‌ها از معدود آثاری‌اند که در دسته بندی ژانر قرار می‌گیرند. فیلم‌های ساخته شده در این پنجاه سال را به دوازده گونه و ژانر و البته تلفیقی از این گونه‌ها می‌توان تقسیم کرد که دو گونه‌ی آن کاملا ایرانی و متأثر از سینما بومی‌اند و ده ژانر آن به نسبتی کم یا زیاد به تعاریف جهانی نزدیک‌اند.»