مسجد دژگان یکی از مساجد تاریخی و مهم در بندرلنگه، واقع در استان هرمزگان ایران است. این مسجد به دلیل معماری خاص و اهمیت فرهنگیاش شناخته شده است.
تاریخچه
به گزارش پایگاه خبری هنری بُراق حامیم، مسجد دژگان به دوره قاجار برمیگردد و ساخت آن به حدود اواخر قرن نوزدهم میلادی (اوایل قرن ۱۳ هجری) نسبت داده میشود. این مسجد در زمانهای مختلف به عنوان مرکز تجمع و عبادت مسلمانان منطقه استفاده شده و نقش مهمی در زندگی اجتماعی و مذهبی مردم ایفا کرده است.
معماری
معماری مسجد دژگان ترکیبی از سبکهای سنتی ایرانی و اسلامی است. بخش عمده معماری این مسجد تقلیدی از سبک مسجد ملاعلی کوشنکار و مسجد علی بندرلنگه میباشد، که هر کدام آنها به صورت جداگانه از جاهای دیدنی بندرلنگه محسوب میشوند.
اهمیت فرهنگی
مسجد دژگان نه تنها به عنوان یک مکان عبادت، بلکه به عنوان یک مرکز فرهنگی و اجتماعی نیز شناخته میشود. این مسجد محل برگزاری مراسم مذهبی، جشنها و سایر فعالیتهای اجتماعی است. همچنین، این مکان به عنوان نمادی از تاریخ و هویت مذهبی مردم بندرلنگه به شمار میرود.
وضعیت کنونی
امروزه، مسجد دژگان با حفظ ویژگیهای تاریخیاش، همچنان مورد استفاده قرار میگیرد و گردشگران و بازدیدکنندگان زیادی را به خود جذب میکند. تلاشهای زیادی برای نگهداری و مرمت این مسجد انجام شده تا نسلهای آینده نیز بتوانند از زیباییهای آن بهرهمند شوند اما در حال حاضر نسبت به این مرمت کمکاری صورت گرفته.
مسجد دژگان به عنوان یک اثر تاریخی مهم، نمایانگر هویت فرهنگی و مذهبی مردم بندرلنگه و استان هرمزگان است.
اطلاعات دقیقی درباره معمار یا سازندگان خاص مسجد دژگان در بندرلنگه در دسترس نیست. بسیاری از مساجد تاریخی ایران به طور کلی توسط معماران و استادکاران محلی ساخته شدهاند، اما نامهای خاص سازندگان معمولاً در تاریخنگاریها ثبت نمیشود.
مسجد دژگان نیز از این قاعده مستثنی نیست و به نظر میرسد که طراحی و ساخت آن نتیجه همکاری گروهی از هنرمندان و معماران محلی باشد که تحت تأثیر سبکهای معماری قاجاری و اسلامی قرار داشتهاند.
اگرچه اطلاعات دقیقتری در مورد سازندگان وجود ندارد، اما این مسجد نمایانگر مهارتهای بالای معماری و هنرهای دستی دوران خود میباشد. در حال حاضر، توجه به حفظ و مرمت این آثار تاریخی به منظور حفظ هویت فرهنگی و معماری آنها در حال انجام است.
سبک معماری قاجاری در مسجد دژگان بندرلنگه به چندین جنبه مختلف نمایان است:
۱. گنبد و منارهها
گنبد های متعدد کوچک مسجد با طراحی زیبا و منحنیهای نرم، یکی از ویژگیهای بارز معماری قاجاری است. منارههای باریک و بلند نیز که معمولاً با کاشیکاریهای رنگی تزئین شدهاند، نمایانگر این سبک هستند.
۲. کاشیکاری
استفاده از کاشیکاریهای رنگی و معرق یکی دیگر از ویژگیهای اصلی معماری قاجاری است. در مسجد دژگان، این تزئینات به طور چشمگیری در دیوارها و بخشهای مختلف داخلی و خارجی مشاهده میشود.
۳. نقاشیهای دیواری
نقاشیهای زیبا بر روی دیوارها که معمولاً مضامین مذهبی و اجتماعی را به تصویر میکشند، از دیگر ویژگیهای بارز این مسجد هستند. ستونها با قطعات سنگی تراشدار ساخته شده است و نقوشی که روی آن حک شده است، گل و بوتههای اسلیمی بسیار زیبایی هستند. سردرها، رواقها و طاقها با قطعات سنگی آهکی ظریفی تراشیده شدهاند. این تزئینات و نقش و نگارها الهام گرفته از سبک هندی میباشند.
۴. فاصلههای داخلی
طراحی داخلی مسجد دژگان با توجه به تفکیک فضاها و استفاده از ارسیها (پنجرههای مشبک) برای تهویه و نورگیری، به خوبی نمایانگر سبک قاجاری است.
۵. تزیینات سنگی و چوبی
استفاده از تزیینات سنگی و چوبی در ساخت درها و پنجرهها نیز از دیگر ویژگیهای معماری قاجاری به شمار میرود. این تزیینات به زیبایی مسجد افزوده و هویت خاصی به آن میبخشند.
۶. حیاط و فضاهای باز
وجود حیاط مرکزی و فضاهای باز در اطراف مسجد که به عنوان محلی برای تجمع و فعالیتهای اجتماعی مورد استفاده قرار میگرفته است، از دیگر ویژگیهای معماری قاجاری است.
این عناصر نشاندهنده تلفیق زیباییشناسی و کارکرد در معماری قاجاری هستند و مسجد دژگان را به یک نمونه بارز از این سبک تبدیل میکنند.
در تزیینات مسجد دژگان بندرلنگه، از انواع سنگ و چوب با کیفیت و زیبا استفاده شده است که به جذابیت و زیبایی این اثر تاریخی افزوده است.
۱. سنگ
– سنگهای محلی: معمولاً از سنگهای محلی و طبیعی، مانند سنگهای آهکی و گرانیتی، برای ساخت و تزئین دیوارها و پایههای مسجد استفاده میشود. این سنگها به دلیل دسترسی آسان و دوام بالا، گزینههای مناسبی هستند.
۲. چوب
– چوب درختان محلی: برای ساخت درها، پنجرهها و تزیینات داخلی، از چوب درختان محلی مانند چوب سدر و چوب گردو استفاده شده است. این چوبها به دلیل دوام و زیباییشان انتخاب شدهاند.
– تزیینات چوبی: تزیینات چوبی شامل کندهکاریهای زیبا و مشبککاری هستند که نمای داخلی و خارجی مسجد را زیباتر کرده و حس هنری خاصی را به فضا میبخشند.
استفاده از این مواد طبیعی نه تنها نمایانگر هنر و مهارت معماران و سازندگان آن زمان است بلکه به حفظ هویت محلی و فرهنگی مسجد دژگان کمک کرده است.
مطالب جالب
فردریش هگل، پدر تاریخ هنر
اعیاد شعبانیه
چرا اماکن متبرکه گنبد دارند؟